W okresie jesienno-zimowym pogarsza się jakość otaczającego nas powietrza, a odpowiedzialność za taki stan ponoszą mieszkańcy obszarów wiejskich i miejskich, najczęściej z domków jednorodzinnych, którzy w ramach oszczędności spalają śmieci, muły węglowe oraz flotokoncentraty (floty) w piecach.

W 2017 r. na prośbę Zarządu Powiatu Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach  przeprowadził badania jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym. Punkt pomiarowy zlokalizowany był na terenie Miejskiego Przedszkola z Oddziałami Integracyjnymi Nr 2 w Lędzinach przy ul. Hołdunowskiej.

W bieżącym roku (zima) planowana lokalizacja w kolejnej gminie naszego powiatu.

Pomiary wykonano w okresie od 1 grudnia 2017 r. do 4 stycznia 2018 r. ambulansem pomiarowym jakości powietrza, którym mierzono w sposób ciągły: pył zawieszony PM10 (z późniejszą analityką laboratoryjną wybranych metali ciężkich i benzo(a)pirenu), dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla i benzen.

Pomiary wykazały, iż:

• maksymalne stężenie pyłu PM10 w okresie doby wynosiło 196,1 µg/m³ i było przekroczone o prawie 300% w odniesieniu do normy dopuszczalnej wynoszącej 50 µg/m³
• stężenie średnie benzo-a-pirenu wynosiło 16,75 ng/m³ i było przekroczone o prawie 1 600% w odniesieniu do normy dopuszczalnej wynoszącej 1 ng/m³

pozostałe zmierzone stężenia substancji w powietrzu mieściły się w granicach  norm dopuszczalnych jakości powietrza.

Na wykresie przedstawiono dobowe stężenia pyłu zawieszonego PM10 wykonane za pomocą ambulansu pomiarowego zlokalizowanego w Lędzinach oraz z automatycznych stacji pomiarowych zlokalizowanych w ww. miastach woj. śląskiego.

Na taki stan jakości powietrza, tj. bardzo wysokie stężenia pyłu zawieszonego oraz zawartego w pyle benzo(a)pirenu, w głównej mierze ma wpływ emisja z indywidualnego ogrzewania budynków mieszkalnych.

Zanieczyszczone powietrze i jego wpływ na stan naszego zdrowia

Najważniejszymi parametrami, które wpływają na szkodliwe oddziaływania pyłu zawieszonego na zdrowie jest jego stężenie, wielkość cząstek oraz skład chemiczny. Najbardziej niebezpieczne jest bezpośrednie narażenie na pył przez drogi oddechowe, które może być krótko-, bądź długookresowe. Krótkookresowe narażenie na wysokie stężenia pyłu zawieszonego prowadzi głównie do podrażnienia błon śluzowych górnych i dolnych dróg oddechowych, co może powodować zarówno chwilowe problemy z oddychaniem, jak i zaostrzenie objawów chorób przewlekłych (np. astmy). Długookresowe narażenie na wysokie stężenia pyłu zawieszonego zwiększa narażenie na wystąpienie schorzeń układu oddechowego oraz układu krwionośnego. Może również prowadzić do kumulowania w organizmach substancji, dla których pył jest nośnikiem i dzięki niemu przedostają się one do krwioobiegu (np. benzo(a)piren, czy metale ciężkie).

Pył drobny podnosi ryzyko przede wszystkim chorób układu oddechowego, powodując m.in. świszczący oddech, ataki kaszlu i astmy, przewlekłą obturacyjną chorobę płuc, a także ostre zapalenie oskrzeli. Pośrednio może zwiększać ryzyko zawału serca oraz udaru mózgu. Nasilenie objawów zależy w dużym stopniu od stężenia pyłu w powietrzu, czasu ekspozycji, dodatkowego narażenia na czynniki pochodzenia środowiskowego oraz zwiększonej podatności osobniczej.

 Domowe kominy, pozbawione są filtrów, dlatego produkują więcej zanieczyszczeń niż zakłady czy spalarnie śmieci. Dla porównania: podczas spalania odpadów w paleniskach domowych jest emitowanych ponad 700 razy więcej dioksyn niż podczas spalania odpadów w profesjonalnej spalarni.

Odpady w warunkach domowych palone są w niskich temperaturach, a to powoduje wydzielanie się zanieczyszczeń. W dymie z kominów możemy znaleźć całą tablicę Mendelejewa szkodliwych substancji, jakie powstają przy spalaniu w przydomowych instalacjach grzewczych. Szczególnie niebezpieczne dla zdrowia jest spalanie odpadów z tworzyw sztucznych np. typu PET, wkłady po wypalonych zniczach, worków foliowych, odpadów z gumy czy lakierowanych materiałów (drewno, płyty laminowane i inne). W wyniku spalania tego typu odpadów emitowane są rakotwórcze dioksyny, których toksyczny wpływ na zdrowie może objawić się dopiero po kilkudziesięciu latach np. w postaci chorób nowotworowych.

Jeżeli myślisz że spalanie śmieci jest bezkarne i możesz truć sąsiadów, to zapamiętaj:

Z ustawy o odpadach jasno wynika, że palenie śmieci jest możliwe tylko w spalarniach lub współspalarniach odpadów.

Powołując się na artykuł 191 ustawy o odpadach w brzmieniu „Kto, wbrew przepisowi art. 155, termicznie przekształca (spala) odpady poza spalarnią odpadów lub współspalarnią odpadów podlega karze aresztu albo grzywny”, która maksymalnie może wynieść nawet 5 tys. złotych.

W dniu 18.12.2017 r. Sejmik Województwa Śląskiego  przyjął „Program ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mający na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężeń ekspozycji”, który wszedł w życie 11 stycznia 2018 r. Program ten jest aktem prawa miejscowego i obowiązuje na terenie całego województwa śląskiego.

W Programie tym zostały określone działania kontrolne m.in. w zakresie: przestrzegania zakazu spalania odpadów w piecach domowych, przestrzegania zakazu spalania odpadów zielonych, przestrzegania zakazu wypalania traw i łąk, przestrzegania zapisów uchwały ograniczającej stosowanie paliw i urządzeń grzewczych (tzw. uchwała antysmogowa).

Działania kontrolne przeprowadzane przez Gminę powinny dotyczyć:

1. Kontrolowania przez straż miejską/gminną lub upoważnionych pracowników gmin, gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów w kotłach
   i piecach oraz kontrole przestrzegania zakazu spalania odpadów zielonych oraz kontrole przestrzegania zakazu wypalania traw i łąk. Kontrole mogą odbywać się na podstawie upoważnienia przez prezydenta, wójta lub burmistrza pracowników gminnych lub straży miejskiej/gminnej w oparciu o art. 379 ustawy Prawo ochronz środowiska. Spalanie odpadów zielonych przyczynia się do wzrostu emisji substancji pyłowych oraz benzo(a)pirenu do powietrza dlatego szczególnie ważne jest prowadzenie kontroli w tym zakresie. W dużych miastach wskazane jest powołanie w strukturach Straży Miejskiej wyspecjalizowanej komórki zajmującej się problematyką przestrzegania prawa ochrony środowiska, m.in.: w zakresie spalania odpadów (wysokość nakładanych mandatów
   za spalanie odpadów powinna być adekwatna do szkodliwości tego wykroczenia i działać odstraszająco). We wszystkich gminach odbiór odpadów biodegradowalnych powinien być prowadzony bezpośrednio z posesji w celu ograniczenia procederu spalania pozostałości z ogrodów.
2. Udostępniania mieszkańcom numeru telefonu oraz formularza internetowego do zgłaszania wszelkich przypadków naruszeń dotyczących ochrony powietrza wraz z wymienieniem dokładnej listy zakazów, sposobów rozpoznania ich naruszania (w celu ograniczenia liczby fałszywych alarmów) oraz minimalnych informacji, potrzebnych jednostce do podjęcia interwencji.

Sankcje karne dla jednostek samorządu terytorialnego, w tym Gmin

Brak terminowej realizacji zadań określonych w programie ochrony powietrza oraz planach działań krótkoterminowych (w tym m.in. brak ww. kontroli w zakresie spalania odpadów) - organ za to odpowiedzialny podlega karze pieniężnej w wysokości od 10 000 zł do 500 000 zł. Karę pieniężną, w drodze decyzji, wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, biorąc pod uwagę ilość i wagę stwierdzonych uchybień oraz naruszonych przez organ obowiązków (art. 315a ust. 1 pkt 3 oraz ust 2 ustawy Prawo ochrony środowiska).

opracowano na podstawie:

• Sprawozdania z badań jakości powietrza wykonanych ambulansem pomiarowym w Lędzinach w dniach 01.12.2017 – 04.01.2018 roku sporządzonego przez WIOŚ w Katowicach Delegatura w Częstochowie (treść dokumentu)
• Programu ochrony powietrza dla terenu województwa śląskiego mającego na celu osiągnięcie poziomów dopuszczalnych substancji w powietrzu oraz pułapu stężeń ekspozycji przyjętego przez Sejmik Województwa Śląskiego w dniu 18.12.2017 r. (treść dokumentu: www.slaskie.pl / Plan rozwoju / Środowisko / programy, plany / Program Ochrony Powietrza)